باغ ایرانی
در کرمان "باغ فتحآباد" و "باغ شازده ماهان" رو داریم که نمونه باغ ایرانی هستند و دوست دارم قبل از معرفی اونها در خصوص معماری انحصاری "باغ ایرانی- Persian Garden" توضیح بدم.
در فارسی باستان - پهلوی- کلمهای داریم بنام " پارایدائزه" به معنای حصار. این کلمه برای باغهایی استفاده میشد که محصور بودند و اطراف باغ دیوارهای بلند کشیده شده بود. همین واژه در انگلیسی بصورت "پارادایز" و در عربی "فردوس" و در فارسی امروزی "پردیس" بکار میره.
در تاجیکستان قدیم به جای کلمه پارادائزه، کلمه " bāy" و در تاجیکستان امروزی "bāg" استفاده میشه که همین کلمه بصورت کلمه "باغ" در اردبیات ما جای گرفته. این رو هم بگم که "باغ و پردیس" در زبان فارسی کلمات مترادف زیادی داره مثل گلشن، گلستان، بوستان، بُستان و . .
برای اینکه راحتتر بتونید با این قسمت ارتباط برقرار کنید لطفا مثلا باغ فین کاشان، ارم شیراز، شازده ماهان کرمان، باغ ایرانی تهران و یا چهل ستون (اصفهان یا قزوین) رو در ذهنتون تصور کنید.
و اما داستان از این قراره:
به جز مناطق شمالی و غربی، آب و هوای ایران تقریبا گرم و خشکه. بنابراین از عهد باستان، پیشینیان تمایل به ساخت بناهایی داشتند که در توصیف "وهشت یا بهشت" به معنای "بهترین مکان برای زندگی" گنجانده بشه. در توضیح ساخت باغهای ایرانی گفته میشه که ساخت این باغها بر اساس نیاز "اقلیم" و نیاز "فرد" صورت میگرفته. چنین مکانی باید سه تا ویژگی مهم داشته باشه. اول "پر آب" داشته باشه، دوم حریم خصوصی داشته باشه و مثلا با دیوارهای بلند محصور باشه و سوم امکانات رفاهیه. یعنی عمارت (یا کوشک که به معنای کاخ و قصر یا ساختمان با دیوارهای بلند است) باید مجلل باشه و آنچه که موجب تمایز و خارقالعاده شدن این معماری میشه تناسب میان آب و جماد و نبات است.
باغهای ایرانی در یک فضای مربع یا مستطیل شکل ساخته میشدند و مهمترین اصل در ساخت اونها رعایت اصول هندسی و خطوط صافه و شما در تمامی قسمتهای باغ شکل "مربع" رو بخوبی مشاهده میکنید.
متناسب با این سه اصلی که در بالا گفتم، باغ ایرانی در یک منطقه با شیب ملایم و نزدیک به قنات و در مسیر آب ساخته میشد. مدیریت آب هم اصول خاصی داشت. اول اینک یک جوی آب اصلی بود که جریان آب دائمی داشت. سنگ بستر جویها رو هم طوری تراش میدادند که گذر آب از روی تراشها موج و صدای دلنشین ایجاد کنه.
در مقابل کوشک استخر میساختند که چشمانداز زیبایی داره و در دو سمت عمارت بصورت متقارن و موازی و در خطوط صاف، درختان مرتفع کاشته میشد. اینکه عمارت در بالاترین نقطه قرار بگیره باعث میشه باغ طولانیتر به نظر برسه. بهعلاوه منظره جویهای آب روان، درختان متقارن سر به فلک کشیده، صدای پرندگان و . مجموعا شکوه و نشاط خاصی در فضا ایجاد میکنه. علاوه بر شکوه، ارتفاع بالای درختان ایجاد سایه میکرد.
دور تا دور باغ رو دیوارهای بلند میساختند و بدینصورت این بهشت از فضای خارجی کاملا مجزا میشد و آسایش و حریم خصوصی مهیا بود.
پشت درختان نما، در فضاهای مربع شکل (همان رعایت نظم هندسه که اشاره کردم) درختان میوه کاشته میشد و سیب سرخ هم شاه میوه بود که با نقش زیباش در جای جای باغ بازی میکردند.
بعلاوه سایر درختان دارویی و تزئینی هم کاشته میشد.
در نهایت در قسمت جنوبی باغ "بنای سردر" ساخته میشده. شیب باغ باعث میشد عمارت نزدیکتر به نظر برسه و فردی که در قسمت سردر ورودی ایستاده احساس میکنه باید مسافت کمتری رو طی کنه (اما همونطور که در بالا توضیح دادم اگر از کوشک به پایین نگاه میکردند عظمت باغ بیشتر و مسیر طولانیتر به نظر میرسید)
توضیحات تکمیلی هم اینه که قطعا در هر شهر و دیاری از ایران، سبک و معماری باغ ایرانی رو مشاهده کردید که تعداد اونها خیلی زیاده. اما در حال حاضر تعداد 13 تا از باغهای ایرانی در یونسکو ثبت جهانی شدند:
در ادامه با معرفی چند باغ ایرانی خیالمون از این مبحث راحت تر میشه .
معرفی معماری باغ ایرانی (Persian garden)
سفرنامه کرمان، بخش هفتم (آتشکده *آدریان* زرتشتیان کرمان، موزه مردم شناسی - 1)
باغ ,ایرانی ,آب ,رو ,میشد ,درختان ,باغ ایرانی ,و در ,که در ,دیوارهای بلند ,باغهای ایرانی ,ایرانی persian garden
درباره این سایت